استئوئید استئوما چه بیماری است؟
استئوئید استئوما جزو تومورهای خوش خیم استخوانی میباشد. تومورهای خوش خیم معمولا فاقد علایم هستند و معمولا طی بررسیهای مربوط به سایر بیماریها یا سوانح منجر به شکستگی تشخیص داده میشوند. این بیماریها در صورت علامت دار شدن، میتوانند فرد را دچار مشکل کنند و وی را نیازمند عمل جراحی جهت خلاص شدن از دست درد، لنگش و سایر علایم شایع آن نمایند.
بیماریهای خوش خیم استخوانی از جمله استئوئید استئوما در طول دهه دوم بروز پیدا میکنند. بیماریهای همراه استئوئید استئوما شامل موارد زیر است:
- بدخیمی
- بیماریهای روماتولوژیک
- استئومیلیت
یافته معروف این بیماری، نیدوس کوچک رادیولوسنت آن است. این نیدوس معمولا ۱ الی ۱.۵ سانتیمتر قطر دارد و مقادیر زیادی پروستاگلاندین ترشح میکند. یافتههای اخیر نشان میدهند که نیدوس استئوئید استئوما علاوه بر پروستاگلاندین، ماده دیگری به نام استئوکلسین را نیز ترشح میکند. این بیماری حدود ۱۲ درصد از تومورهای خوش خیم استخوانی را شامل میشود.
استئوئید استئوما معمولا در دهه دوم زندگی خود را نشان میدهد. این بیماری، بیشتر اندام تحتانی را درگیر میکند. سهم قسمت ابتدایی استخوان ران (فمور) بیشتر از سایر استخوانها است، هرچند استخوان درشت نی (تیبیا) و ستون فقرات نیز محلهای شایع درگیری میباشند. این تومور در پسران، بیشتر از دختران دیده میشود و سهم پسران از استئوئید استئوما، ۲ الی ۳ برابر دختران میباشد.
استئوئید استئوما چه علایمی ممکن است داشته باشد؟
افرادی که دچار استئوئید استئوما شدهاند، بیشتر از درد پیشرونده و تشدیدشونده شکایت دارند. این درد شبها بدتر بوده و میتواند هم فعالیت ارتباط داشته باشد و هم نداشته باشد. درد ناشی از استئوئید استئوما تقریبا همیشه به داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر ایبوپروفن جواب داده و بعد از ۲۰ الی ۲۵ دقیقه تسکین مییابد؛ در غیر این صورت باید به بیماری دیگری شک کرد.
کودکان با درگیری اندام تحتانی و پاها معمولا از لنگش، تورم، تحلیل رفتن عضلات، تفاوت طول پاها، بدشکلیهای استخوانی، انقباضات عضلانی و لمس دردناک در محل درگیری شکایت دارند.
کودکانی هم که ستون فقراتشان دچار درگیری شده باشد، ممکن است لنگش، اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات)، لمس دردناک نقطهای، محدودیت حرکتی و اسپاسم عضلات اطراف مهرهها داشته باشند.
بیشتر بدانید: تودههای استخوانی اگزوستوز
استئوئید استئوما چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک با اخذ شرح حال مناسب و دقیق و انجام معاینات فیزیکی و در نهایت، درخواست انجام بررسیهای تصویربرداری به تشخیص قطعی خواهد رسید. در صورتی که علایم بیمار و معایناتی که پزشک انجام میدهد با استئوئید استئوما سازگار باشند، پزشک درخواست تصویربرداریهایی مثل اشعه ایکس، سیتی اسکن یا MRI خواهد داد.
- تصویربرداری اشعه ایکس: در این روش، با پرتاب اشعههای ایکس به بدن، تصویری بر اساس عبور یا عدم عبور اشعههای تابیده شده از ساختارهای درون بدن ایجاد میشود. ساختارهای سخت مثل استخوانها، اجازه عبور به اشعه ایکس نمیدهند و در تصویر سفید به نظر میرسند. ضایعههایی که استخوان را درگیر کنند و ساختار آن را به هم بریزند ممکن است به صورت نقاطی سیاه رنگ روی استخوان دیده شوند. البته معمولا ۲۵ الی ۴۰ درصد از موارد استئوئید استئوما در تصویربرداری اشعه ایکس قابل تشخیص نیستند و به همین دلیل، معمولا در کنار این روش از روشهایی مثل سیتی اسکن و MRI نیز استفاده میشود.
- سیتی اسکن: با روش تصویربرداری سیتی اسکن میتوان جزئیات استخوانی ستون مهرهها را در زوایای متعدد با دقت مشاهده کرد. مزیت این روش سه بعدی بودن آن میباشد. برخی از موارد استئوئید استئوما در محلی از استخوان قرار میگیرند که تصویربرداری اشعه ایکس قادر به نشان دادن آنها نیست. به دلیل وجود چنین مواردی معمولا سیتی اسکن نیز همراه با گرافی ساده درخواست میشود.
- MRI: این روش جزئیات بسیار خوبی از بافتهای نرم مثل رباطها و تاندونهای عضلات را میتواند در اختیار ما قرار دهد. ممکن است به دلیل افزایش ضخامت کورتیکال استخوان یا ایجاد تورم بافت نرم جوکستا کورتیکال، گرافی ساده قادر به نشان دادن استئوئید استئوما نباشد. MRI میتواند این ساختارهای پوشاننده را به خوبی نشان دهد و از این نظر در بیماری استئوئید استئوما کاربرد دارد.
بیشتر بخوانید: تودههای استخوانی: کندروسارکوم
روش درمان استئوئید استئوما به چه صورت است؟
درمان استئوئید استئوما بستگی به وجود یا عدم وجود علایم دارد. ضایعههای علامتداری که قابل تحمل باشند یا علایمشان با داروهای ضدالتهاب تسکین پیدا کنند را درمان نمیکنیم؛ بلکه ضایعه را هر ۴ الی ۶ ماه با انجام تصویربرداری دنبال میکنیم.
در صورتی که ضایعه علامت دار باشد اما علائم قابل تحمل و کنترل نباشند، عمل جراحی گزینه درمانی خواهد بود. این عمل، جزو اعمال ریزکشن می باشد و طی آن، نیدوس به طور کامل از روی استخوان بریده میشود. بدین منظور، با کمک سیتی اسکن، نقطه درگیر شناسایی شده و با سوزن جراحی علامت گذاری میشود. سپس با استفاده از برش رادیوفرکوئنسی، منطقه درگیر به طور کامل حذف میشود.
استئوئید استئومای درمان نشده، طی ۷ سال به صورت خودبخود درمان میشود و از بین میرود، با این حال انجام عمل جراحی برداشتن نیدوس، معمولا منجر به کاهش و قطع درد میشود. در صورتی که عمل برداشتن نیدوس به درستی انجام نگرفته باشد و بخشی از آن در محل باقی مانده باشد، احتمال عود بیماری و ابتلای دوباره به عوارض آن وجود دارد.