دررفتگی کشکک زانو
مفصل زانو از ۳ استخوان به نامهای استخوان ران (فمور)، درشتنی (تیبیا) و کشکک (پاتلا) تشکیل شده است. استخوان کشکک که یک استخوان کوچک از نوع استخوانهای سزاموییدی میباشد، در قسمت جلویی مفصل زانو قرار میگیرد. این استخوان نقشی حافظتی برای مفصل زانو ایفا میکند و با خم و راست شدن پا، در یک مسیر مشخص به بالا و پایین سر میخورد. مسیری که استخوان کشکک در آن حرکت میکند، شیار تروکلئا نامیده میشود. چندین رباط و عضله در مفصل زانو وظیفه دارند تا استخوان کشکک را در مسیر همیشگی خود حفظ کنند و اجازه ندهند به جاهای دیگر بلغزد. در صورتی که هر یک از این ساختارهای حمایت کننده دچار مشکل یا ضعف و پارگی شوند، خطر دررفتگی استخوان کشکک نیز بالاتر میرود.
علاوه براینکه ضعف ساختارهای حمایتکننده از جمله عضلات و رباطها میتوانند منجر به افزایش ریسک دررفتگی استخوان کشکک شوند، خود دررفتگی کشکک (به خصوص دررفتگیهای به سمت خارج) نیز میتواند باعث ایجاد آسیب در لیگامانهای اطراف خود شود. لیگامان پاتلوفمورال داخلی (MPFL) یکی از این لیگامانهاست که با دررفتگی کشکک به سمت خارج دچار آسیب و ضعف میشود و متعاقبا، میتواند منجر به دررفتگیهای دوباره، سهباره و چندباره استخوان کشکک شود.
دررفتگی استخوان کشکک میتواند کامل یا جزئی باشد. تشخیص کامل یا جزئی بودن دررفتگی بر عهده پزشک و ارزیابیهای تشخیصی وی خواهد بود. اما در صورت دررفتگی استخوان کشکک، فرد دچار چه علایمی میشود؟
خواندن این مطب توصیه می شود: جراحی تعویض مفصل زانو
علایم دررفتگی استخوان کشکک
- در صورت دررفتگی استخوان کشکک، فرد ممکن است علایم زیر را تجربه نماید:
- خم شدن پا و گیر کردن یا قفل شدن مفصل زانو
- حرکت استخوان کشکک به سمت خارج زانو
- درد ناشی از نشستنهای طولانی
- درد در قسمت جلویی زانو که با انجام فعالیتهای مختلف تشدید می شود
- خشکی یا تورم زانو
حتما باید توجه داشته باشید که علایم شما هرچقدر هم که به علایم ذکر شده شباهت داشته باشد، اما تشخیص نهایی بر عهده پزشک معالج شماست و وی در مورد وضعیت شما تصمیم خواهد گرفت.
علت دررفتگی کشکک چیست؟
هر فعالیت شدید یا برخوردهایی که در مسابقات ورزشی ممکن است انجام شود، میتواند باعث دررفتگی کشکک زانو شود. این دررفتگی عموما در افراد جوان و رده سنی ۱۰ تا ۲۰ سال برای اولین بار اتفاق میافتد و در صورت تجربه یک دررفتگی، احتمال ایجاد دررفتگیهای بعدی در سالهای آینده بسیار بالاتر خواهد بود.
تشخیص دررفتگی کشکک چگونه انجام میگیرد؟
تشخیص دررفتگی با پزشک معالج شماست. پزشک با انجام معاینات و بررسیهای مختلف میتواند به راحتی دررفتگی کشکک را تشخیص دهد. پزشک در ابتدا با انجام معاینات فیزیکی و لمس محل کشکک به این تشخیص شک میکند و سپس با درخواست برای انجام تصویربرداری های مختلف شامل گرافی ساده اشعه ایکس و MRI، به تشخیص نهایی میرسد.
اشعه ایکس میتواند میزان دررفتگی استخوان کشکک و همینطور وجود شکستگیهای احتمالی در این استخوان و سایر استخوانهای مجاور، به تشخیص پزشک کمک کند. تصویر MRI برای دیدن لیگامانهای اطراف کشکک عالی است و در صورت وجود ایراد ساختاری در هرکدام از رباطها میتواند آن را مشخص کند.
بیشتر بدانید: جراحی زانوی پرانتزی
چه راههایی برای درمان دررفتگی استخوان پاتلا وجود دارد؟
به صورت کلی، دو دسته اصلی شامل روشهای مختلف برای اصلاح دررفتگی استخوان کشکک یا پاتلا وجود دارد. دسته نخست شامل روشهای غیرجراحی میباشد و معمولا برای غالب افرادی که برای نخستین بار دچار دررفتگی کشکک شدهاند روش پیشنهادی است. دسته دوم، دسته روشهای جراحی است. در ادامه با هرکدام از این دستهها آشنا میشویم.
روشهای غیرجراحی
- استراحت، استفاده از یخ، کمپرس کردن و بالا نگه داشتن پا
- داروهای NSAID مثل ایبوپروفن
- تمرینهای فیزیکی
- استفاده از چوب زیر بغل یا عصا برای کاهش وزن وارد شده به مفصل
- بریس یا گچگیری پا برای بی تحرک کردن زانو
توجه داشته باشید که بعد از اتمام دوره درمان، ۳۳ درصد ممکن است دچار دررفتگیهای مجدد استخوان کشکک شوید.
روشهای جراحی
افرادی که برای نخستین بار دچار دررفتگی استخوان کشکک شدهاند، تنها در موارد خیلی خاص ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. مشکل بیشتر این افراد با روشهای غیرجراحی به طور کامل حل می شود. اما افرادی که برای بار چندم دچار دررفتگی استخوان کشکک می شوند جزو کاندیدهای جراحی به حساب میآیند. بسته به ایراد ساختاری به وجود آمده در زانوی بیمار، جراحیهای متعددی ممکن است انجام بگیرد که در زیر به چند مورد از آنها اشاره میکنیم:
- ترمیم رباط پاتلوفمورال داخلی (MPFL):
رباط پاتلوفمورال داخلی استخوان کشکک را به سمت داخل میکشد و از حرکت آن به سمت خارج جلوگیری میکند. در صورتی که در اثر دررفتگیهای قبلی، این رباط دچار آسیب شده باشد ممکن است نیاز باشد تا عمل ترمیمی برای آن انجام شود. در این عمل که معمولا با استفاده از روش آرتروسکوپی انجام میشود، از تاندون عضلات همسترینگ برای تقویت و بازسازی این رباط استفاده میشود. البته در مواردی نیز میتوان از یک اهداکننده عضو این تاندون را دریافت کرد و پیوند زد.
- عمل ترانسفر برجستگی تیبیال (Tibial tuberosity transfer):
استخوان تیبیا یکی از دو استخوان سازنده قسمت ساق پا میباشد که در فارسی به آن درشتنی میگویند. این استخوان در قسمت فوقانی خود یک برجستگی به نام برجستگی تیبیال دارد. برجستگی تیبیال نقطه اتصال رباط نگهدارنده استخوان کشکک در شیار تروکلئار میباشد. این برجستگی ممکن است در اثر در رفتگیهای مکرر کشکک، دچار آسیب شود. طی این عمل جراحی، اتصال این رباط تقویت میشود و به این ترتیب، عملکرد رباط در حفظ کشکک و پیشگیری از دررفتگی بهبود یابد.
در آخر پیشنهاد میکنیم در صورتی که یک ورزشکار حرفهای نوجوان هستید، بهتر است با انجام ورزشهایی مثل اسکوات و پرس پا، عضلات چهارسر ران و نیز عضلات داخل و خارج پای خود را تقویت کنید تا به این ترتیب خطر دررفتگی کشکک را به حداقل برسانید.
https://www.physio-pedia.com/Patellar_dislocation
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538288/