انگشت اضافه یا پلی داکتیلی چیست؟
پلی داکتیلی یا پرانگشتی یک نقص مادرزادی است که در اثر آن، فرد بیش از 5 انگشت در هر دست یا پا دارد. پلی داکتیلی یک لغت یونانی است که ترکیبی از دو لغت پلی به معنای «تعداد زیاد» و داکتیلوس به معنای «انگشتان» میباشد. داشتن انگشت اضافه یک نقص است که در دوران جنینی و هنگام رشد در رحم مادر در سه ماهه اول حاملگی به وجود میآید. انگشت اضافه میتواند به علت نقص ژنتیکی، مصرف دارو و برخی موارد شیمیایی یا عفونتهای دوران بارداری ایجاد شود، اما علت اصلی این نقص هنوز مشخص نیست.
به طور کلی، وجود انگشت اضافه در در دست شایعتر از پا است. میزان بروز این ناهنجاری در دست راست و پای چپ بیشتر بوده و شیوع آن در مردان دو برابر زنان است. انگشت اضافه در اغلب موارد کنار انگشت کوچک دست قرار دارد. در برخی موارد ممکن است در کنار انگشت شست هم ایجاد شود، اما انگشت میانی اضافه نادر است.
وجود انگشت اضافه یک نقص نسبتا شایع در سراسر جهان میباشد؛ به طوری که از هر ۱۰۰۰ تولد، یک نوزاد دارای انگشت اضافه است. بنابراین آگاهی در مورد این ناهنجاری و راههای درمان آن بسیار حائز اهمیت میباشد.
انگشت اضافه به چه اشکالی دیده میشود؟
انگشت اضافه ممکن است در یک یا هر دو دست و پا ایجاد شود. در اغلب موارد، تنها یک انگشت اضافه وجود دارد، اما وجود انگشتان بیشتر نیز ممکن است. انگشت اضافه میتواند به شکل یک برجستگی در کنار انگشتان دیگر باشد، به صورت یک انگشت کوچک از کنار انگشت دیگر آویزان شده باشد و یا به صورت یک انگشت طبیعی قرار بگیرد.
انگشت یا انگشتان اضافه ممکن است به سه صورت زیر وجود داشته باشد:
- انگشت کاملا عملکرد داشته و همانند سایر انگشتان است.
- انگشت اضافه استخوان دارد، اما کامل تشکیل نشده و فاقد عملکرد است.
- انگشت اضافه استخوان ندارد و فقط از بافت نرم تشکیل شده است.
انواع مختلف انگشت اضافه
پرانگشتی یا وجود انگشت اضافه، در اغلب موارد بدون وجود سایر ناهنجاریها و به صورت منفرد در یک جنین ظاهر میشود، اما در مواردی ممکن است با سایر ناهنجاریها نیز همراه باشد. به مواردی که در جنین انگشت اضافه رویت میشود اما خبری از سایر ناهنجاریها نیست، پرانگشتی غیر سندرمی میگویند.
انگشت اضافه غیرسندرمی
- پلی داکتیلی پشت محور بدن: هنگامی اتفاق میافتد که انگشت اضافه در سمت خارجی دست یا پا رشد میکند و در کنار انگشت پنجم قرار میگیرد.
- پلی داکتیلی جلوی محور بدن: زمانی شکل میگیرد که انگشت اضافه در سمت داخلی دست و در کنار انگشت شست رشد میکند.
- پلی داکتیلی مرکزی: انگشت اضافه بین انگشتان میانی دست یا پا تشکیل میشود.
انگشت اضافه سندرمی
در نوع سندرمی، این ناهنجاری همراه با سایر اختلالات ژنتیکی در فرد بروز پیدا میکند. این نوع پلی داکتیلی نسبت به نوع غیرسندرمی شیوع کمتری دارد. پرانگشتی ممکن است در تعداد زیادی از سندرمهای نادر ایجاد شود. با پیشرفتهایی که امروزه در زمینه ژنتیک اتفاق افتاده است، به راحتی میتوان این سندرمها را قبل از تولد تشخیص داد. پلی داکتیلی سندرمی میتواند با چسبندگی در انگشتان (سین داکتیلی) یا انواع ناهنجاریها در سر و صورت همراه شود.
علت پلی داکتیلی یا انگشت اضافه چیست؟
انگشت اضافه به ویژه در نوع غیرسندرمی، در اغلب موارد ارثی است و از والدین به فرزندان، توسط ژنهای غالب منتقل میشود. نقصهای موجود در ژنها میتواند در هفتههای 4 تا 8 بارداری سبب اختلال در رشد اندامهای جنین شود.
درمواردی که وجود انگشت اضافه ارثی نیست، حدس زده میشود که عوامل محیطی در ایجاد پرانگشتی نقش زیادی داشته باشد. در افرادی که نقص پرانگشتی آنان ارتباطی با ژنتیک آنها نداشت نکات جالب توجهی به دست آمده است؛ از جمله: وجود ناهنجاری انگشت اضافه در کودکان زنان مبتلا به دیابت یا زنان مبتلا به عفونتهای دستگاه تنفسی و زنانی که در گذشته دارای سابقهی تشنج بودند.
تشخیص وجود انگشت اضافه
با استفاده از سونوگرافی، میتوان در سه ماهه اول بارداری وجود انگشت اضافه را در جنین تشخیص داد. وجود سابقهی انگشت اضافه در سایر اعضای خانواده نیز مهم میباشد. وجود انگشت اضافه ممکن است نشاندهندهی وجود یک ناهنجاری ژنی و یک اختلال سندرمی باشد؛ به همین دلیل در صورت شک به ناهنجاریهای دیگر آزمایش ژنتیک انجام میشود.
وقتی نوزاد به دنیا میآید میتوان با نگاه کردن، وجود انگشت اضافه را تشخیص داد؛ اما برای بررسی دقیقتر وجود استخوان در انگشت اضافه یا اتصال آن به سایر انگشتان، عکس سادهی رادیوگرافی از اندام انجام میشود.
درمان انگشت اضافه
روش درمان معمول انگشت اضافه، جراحی و برداشتن آن است. روش درمان انگشت اضافه به نوع اتصال و محل اتصال آن به سایر انگشتان بستگی دارد. به طور معمول انگشت اضافه در دو سال اول زندگی جراحی می شود؛ اما این عمل نباید تا 5 سالگی به تعویق بیافتد. هدف از این جراحی عملکرد بهتر دست و انگشتان و قرار گیری مناسب آنها در کفش میباشد. برداشت انگشت کوچک اضافه یک عمل جراحی ساده است که یک زخم بسته در دست کودک ایجاد میکند. بخیه زخم هم در طول دو تا چهار هفته برداشته میشود.
برداشت انگشت اضافهای که در قسمت داخلی دست یا پا و در کنار انگشت شست قرار دارد، به مراتب از انگشت کوچک سختتر است؛ زیرا انگشت شست به دلیل نقش مهمی که در عملکرد فرد دارد، باید بسیار با دقت جراحی شود تا آسیبی به اعصاب و عضلات مجاور آن وارد نشود. عمل جراحی روی انگشت اضافه میانی از برداشتن انگشت شست سختتر است و باید برای حفظ عملکرد دست، در این جراحی دقت بالایی داشت. ممکن است بیش از یک عمل جراحی برای برداشتن انگشت میانی نیاز باشد.
پس از برداشتن انگشت، در مواردی توصیه به فیزیوتراپی و انجام فعالیتهای ورزشی میشود تا فرد هر چه سریعتر عملکرد خود را به دست آورد. اگر پلی داکتیلی با بقیه ناهنجاریها همراه نباشد، میتوان آن را با جراحی ساده به راحتی خارج کرد. جراحی انگشت اضافه در بزرگسالان نیز برای بهبود عملکرد و زیبایی انجام میشود.
https://www.healthline.com/health/polydactyly
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/13203-shoulder-tendinitis