فلج مغزی
آسیبهایی که در طی تکامل جنین به سیستم عصبی آن وارد میشود ممکن است آثار پایدار و مداومی ایجاد نماید که بعد از تولد نوزاد و یا حتی در رحم مادر نیز این تاثیرات مشاهده میشود. یکی از این آسیبهایی که تا پایان عمر همراه فرد خواهد بود، فلج مغزی است. فلج مغزی به مجموعهای از اختلالات ثابت و پایدار گفته میشود که ممکن است همراه با علائم دیگر از جمله قدرت تکلم دیده شود. فلج مغزی انواع مختلفی دارد. برای شناخت بیشتر این بیماری همراه ما باشید.
فلج مغزی دقیقا یعنی چه؟
فلج مغزی یا Cerebral Palsy که به اختصار CP نیز نامیده میشود، گروهی از اختلالات است که توانایی فرد در حرکت و حفظ تعادل و وضعیت بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. این ناتوانیهای حرکتی تا آخر عمر فرد پایدار خواهد بود اما پیشرونده نیست. گاه تاثیرات این بیماری به قدری شدید است که نوزاد اندکی پس از تولد، فوت میکند. در این بیماری قسمتی از مغز به دلایلی مانند نرسیدن خون کافی و یا اکسیژن آسیب جدی میبیند و تاثیرات آن را در حرکت کردن، راه رفتن چهار دست و پای کودک، حفظ تعادل و گاه حرف زدن میبینیم.
آیا فلج مغزی رفته رفته بدتر میشود؟
همانطور که گفته شد فلج مغزی مجموعهای از آسیبهای پایدار و غیرپیشرونده است؛ یعنی با گذر زمان تشدید نمیشود و این طور نیست که هر چه کودک بزرگتر شود فلج مغزی او نیز شدیدتر شود. اگرچه تعداد کمی از عوامل محیطی وجود دارند که میتوانند سلامت کودک و کیفیت بروز بیماری وی را تا حد کمی تحت تاثیر قرار دهند.
علت ایجاد فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی در دورههای مختلفی از رشد و تکامل مغز ممکن است به وجود آمده باشد. در بسیاری از موارد، فلج مغزی به علت حوادث و آسیبهای وارد شده در طی ماههای اول بارداری به وجود میآید. این مشکلات ممکن است ژنتیکی یا اکتسابی باشند.
در برخی از موارد، فلج مغزی در اثر آسیبهایی ایجاد میشود که در حین زایمان به وقع میپیوندند. مسائلی نظیر تولد پیش از موقع و کاهش میزان اکسیژنی که به مغز میرسد میتواند تاثیرات قابل توجهی بر مغز گذاشته و در بعضی موارد سبب ایجاد فلج مغزی شود.
به ندرت ممکن است ایجاد فلج مغزی پس از تولد و در اثر آسیبهای وارد شده به مغز در دو تا سه سال اول زندگی باشد. این مورد اگرچه نادر است، اما لزوم مراقبتهای درست حتی پس از زایمان را نشان میدهد.
آيا تمامی کودکان مبتلا به فلج مغزی با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم میکنند؟
فلج مغزی انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:
- اسپاستیک
- دیس کینتیک
- آتاکسیک
- ترکیبی
هر کدام از این انواع بخشهای مختلفی از مغز را درگیر میکنند و نوع آسیبهای حرکتی که ایجاد میکنند متفاوت است. انواع مختلف فلج مغزی را به ترتیب با هم بررسی میکنیم.
- فلج مغزی اسپاستیک: اسپاسم به معنی انقباض عضلات میباشد؛ پس همانطور که از نام آن برمیآید، در این دسته انتظار مشاهدهی فلج انقباضی عضلات را داریم. این انقباض و فلج عضلات میتواند در ابعاد مختلفی دیده شود. در بعضی موارد، این اسپاسم محدود به عضلات پا و لگن است که باعث بروز نقص در راه رفتن میشود؛ اما در گروهی دیگر تمام عضلات یک سمت بدن میتوانند درگیر باشند. در این وضعیت عدم تقارن اندامهای مختلف در دو سمت بدن عوارض مختلفی ایجاد میکند که در راه رفتن و حتی گاه در صحبت کردن نیز به چشم میخورد. این نوع از فلج مغزی میتواند همراه با تشنج نیز باشد. اگر فلج اسپاستیک تمام بدن و صورت فرد را درگیر کند به آن فلج انقباضی چهار اندام (کوادری پلژی اسپاستیک) میگویند. این نوع از فلج مغزی میتواند همراه با تشنج و اختلالات تکلم نیز باشد. فلج مغزی اسپاستیک به طور کلی شایعترین نوع فلج مغزی است.
- فلج مغزی دیس کینتیک: در این نوع از فلج مغزی، حرکاتی به صورت ناخودآگاه وجود دارند که تحت کنترل فرد نیستند. این حرکات ممکن است به شکل انقباض ناگهانی عضلات یک طرف صورت، خندیدن، حرکات دورانی و دیگر حرکاتی از این دست باشد. این حرکات ممکن است سریعتر از حرکات عادی عضلات و یا آهستهتر از آنها باشد.
- فلج مغزی آتاکسیک: آتاکسی به ناتوانی در حفظ تعادل در هنگام راه رفتن اطلاق میشود؛ مانند وضعیتی که پس از مصرف الکل در فرد ایجاد میشود. در فلج مغزی آتاکسیک با ایجاد مشکل در حفظ تعادل وضعیتی مشابه این حالت به وجود میآید و فرد ممکن است توانایی راه رفتن با حفظ تعادل نداشته باشد. این عدم تعادل میتواند در انجام کارهای ظریف نیز .جود داشته باشد.
- فلج مغزی ترکیبی: در این نوع از فلج مغزی، علائم مربوط به هر کدام از موارد بالا ممکن است دیده شود.
چگونه بفهمیم کودکمان به فلج مغزی مبتلاست؟
اولین کسانی که میتوانند به این اختلال شک کنند والدین کودک هستند. کودکان مبتلا به فلج مغزی در برخی فرایندهای رشد و تکامل، این اختلال را به وضوح ممکن است نشان دهند؛ به عنوان مثال کودکی که نمیتواند به درستی بایستد یا راه برود باید از جهت آسیبهای مغزی بررسی شود.
ممکن است مادر کودک هر بار که او را بغل میکند در یک سمت بدن، سفتی عضلات را حس کند. این حالت ممکن است به این شکل نیز شناسایی شود که کودک همواره یک دست مشخص خود را برای گرفتن اشیا دراز میکند. در فلج مغزی اسپاستیک ممکن است با کشیدن عضلات سمت فلج، مقاومت بیش از اندازهای را حس کنید.
کودک ممکن است در تکلم دچار مشکل باشد و با این که زمان به حرف آمدن کودک گذشته است اما هنوز نتوانسته باشد سخن گفتن را آغاز کند. فلج مغزی مجموعا در حدود نیمی از موارد بر IQ فرد مبتلا نیز تاثیر میگذارد.
آیا فلج مغزی قابل درمان است؟
فلج مغزی در حال حاضر به طور کلی قابل درمان نیست؛ اما با انجام جراحیهای مختلف، فیزیوتراپی و درمانهای متفاوت میتوان کیفیت زندگی فرد مبتلا را تا حد زیادی بهبود بخشید.
توصیهی پایانی: در صورتی که فرزند تازه متولدشدهای دارید به روند رشد و تکامل وی دقت کنید و در صورتی که احساس کردید در بعضی موارد مانند راه رفتن به موقع، حرف زدن و یا غلت زدن از سیر طبیعی رشد همسالان خود بازمانده است، به این موضوع توجه ویژهای داشته باشید و با مراجعه به پزشک این اختلال رشد را به دقت بررسی کنید.
https://www.healthline.com/health/cerebral-palsy
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cerebral-palsy/symptoms-causes/syc-20353999