فیبرومیالژی چیست؟
فیبرومیالژی اختلالی است که بیمار به مدت طولانی، دردی منتشر در سراسر بدن خود احساس میکند. این درد از نوع درد اسکلتی عضلانی بوده و معمولا با علائم دیگری همچون خستگی، خوابآلودگی، کاهش قدرت حافظه و اختلالات خلقی همراهی دارد. ریشه این درد نه یک التهاب سراسری در بدن است و نه یک آسیب به بافتهای مختلف؛ بلکه طی این بیماری درک بیمار از دردهای معمولی تغییر کرده و مغز دردهای بسیار ضعیف را به اشتباه شدید تلقی میکند.
علائم ناشی از فیبرومیالژی معمولا بعد از وقوع یک حادثه مثل سوانح مختلف، عمل جراحی، ابتلا به بیماریهای عفونی یا فشارهای شدید روانی شروع میشوند. البته ممکن است هیچکدام از این موارد زمینهساز وجود نداشته باشند و حساسیت فرد نسبت به درد به مرور و بعد از گذشت چند سال افزایش یابد و دیگر قادر نباشد این درد را نادیده بگیرد.
شیوع بیماری فیبرومیالژی در زنان بیشتر است. افرادی که به این بیماری مبتلا شده باشند معمولا به بیماریهای دیگری مثل سردردهای تنشی، اختلالات مفصل استخوان فک و تمپورال، سندروم روده تحریکپذیر، اضطراب و افسردگی نیز مبتلا هستند. این بیماری درمان قطعی ندارد اما میتوان علائم آن را با تجویز داروهای مختلف، انجام فعالیتهای تمرینی و کاهش اضطرابهای محیطی کنترل کرد.
افرادی که به فیبرومیالژی مبتلا هستند چه علائمی ممکن است داشته باشند؟
- احساس درد منتشر: تقریبا همه افراد مبتلا به فیبرومیالژی دردی مات و منتشر در بسیاری از نقاط بدن احساس میکنند. برای تایید تشخیص، این درد باید حداقل به مدت ۳ ماه و به صورت دائمی احساس شود.
- خستگی: خستگی در طول روز و عدم رضایت از کیفیت خواب شبانه میتواند یکی از علائم بیماری فیبرومیالژی باشد. افراد مبتلا ممکن است شبها به دلیل احساس درد به دفعات از خواب بیدار شوند و نتوانند استراحت خوبی در طول شب داشته باشند.
- اختلالات شناختی: ناتوانی در حفظ تمرکز و توجه جزو علائم این بیماری بوده و اصطلاحا «Fibro Fog» به معنای «ابهام فیبرومیالژی» نامیده میشود.
فیبرومیالژی اغلب با اختلالات و بیماریهای دیگری نیز همراهی دارد که از جمله آنها میتوان موارد زیر را نام برد:
- سندروم روده تحریک پذیر
- سندروم خستگی مزمن
- سردرد میگرن و سایر انواع سردرد
- التهاب بینابینی مثانه یا سندروم مثانه دردناک
- اختلالات مفصل تمپورومندیبولار
- اضطراب
- افسردگی
- سندروم تاکیکاردی وضعیتی
چه عواملی میتوانند باعث ایجاد فیبرومیالژی شوند؟
محققان بر این باورند که عامل ایجاد کننده فیبرومیالژی، هر چه که هست، مربوط به بخش مسئول ادراک در مغز و طناب نخاعی از پیامهای درد میباشد. علاوه بر این، بخشهایی از مغز که مسئول ایجاد حافظه درد هستند نیز دچار حساسیت بیش از اندازهای شدهاند. این عوامل در مجموع باعث ایجاد پاسخی بیش از حد معمول به محرکهای دردناک و حتی غیردردناک میشوند.
با همه این اوصاف، ویژگیهای مشترکی بین افراد مبتلا به بیماری فیبرومیالژی دیده شده که میتوانیم این ویژگیها را به عنوان عوامل زمینهساز این بیماری نیز بشناسیم. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژنتیک: با توجه به شیوع بیشتر فیبرومیالژی در اعضای خانواده فرد مبتلا، احتمالا جهشهای ژنتیکی خاصی وجود دارند که میتوانند فرد را مستعد ابتلا به بیماری فیبرومیالژی کنند.
- بیماریهای عفونی: برخی از بیماریهای عفونی میتوانند محرک ایجاد یا تشدید بیماری باشند.
- حوادث احساسی یا فیزیکی: سوانح رانندگی یا سایر آسیبهای فیزیکی میتوانند محرک ابتلا به فیبرومیالژی باشند. افرادی که مدتهای طولانی تحت فشارهای روحی و روانی بودهاند نیز بیش از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری خواهند بود.
چه عوامل خطری برای فیبرومیالژی شناخته شده است؟
- جنسیت: فیبرومیالژی در زنان بیشتر از مردان دیده میشود.
- تاریخچه خانوادگی: در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما به فیبرومیالژی مبتلا است، احتمال بروز این بیماری در شما نیز بالاتر خواهد بود.
- ابتلا به سایر بیماریها: در صورتی که به بیماریهایی مثل استئوآرتریت (آرتروز)، آرتریت روماتوئید یا لوپوس مبتلا هستید، شانس بیشتری برای ابتلا به فیبرومیالژی خواهید داشت.
بیماری فیبرومیالژی چگونه تشخیص داده میشود؟
یکی از راههای تشخیصی که البته امروزه دیگر مورد استفاده قرار نمیگیرد، بررسی و یافتن حس درد ناشی از لمس در ۱۸ نقطه مشخص بوده است. در گایدلاینهای جدیدتر دیگر انجام چنین روشی جهت تشخیص بیماری توصیه نمیشود و به جای آن، گفته میشود که فرد مشکوک باید از احساس دردی منتشر به مدت حداقل ۳ ماه شکایت داشته باشد. تعریف درد منتشر، وجود درد در ۴ مورد از این ۵ ناحیه زیر میباشد:
- ناحیه فوقانی چپ: شامل شانه، بازو یا فک
- ناحیه فوقانی راست: شامل شانه، بازو یا فک
- ناحیه تحتانی چپ: شامل لگن، باسن یا پا
- ناحیه تحتانی راست: شامل لگن، باسن یا پا
- ناحیه آگزیال: شامل گردن، پشت، قفسه سینه یا شکم
مهمترین نکته در تایید تشخیص فیبرومیالژی، رد وجود بیماریهای دیگر میباشد. برای این منظور، پزشک درخواست انجام آزمایشهای کاملی را خواهد داد تا از عدم وجود بیماریهای خطرناک دیگر اطمینان حاصل کند. این آزمایشها شامل موارد زیر میباشد:
- شمارش کامل سلولهای خونی (CBC)
- ESR
- Cyclic citrullinated peptide test
- Rheumatoid factor
- تستهای تیروئید
- ANA
- سرولوژی سلیاک
- ویتامین D
آیا فیبرومیالژی قابل درمان است؟
به صورت کلی، درمان فیبرومیالژی بیشتر شامل دارودرمانی و رویکرد مراقبت از خود میباشد. هدف از درمان، به حداقل رساندن علائم و بهبود سلامت عمومی است. با توجه به تنوع علائم، درمانهای مختلفی نیز نیاز خواهد بود.
دارودرمانی
داروهایی که میتوانند به افراد مبتلا به بیماری فیبرومیالژی کمک کنند شامل موارد زیر میباشند:
- داروهای ضد درد: این داروها شامل داروهایی مثل استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن است که به آسانی میتوان از داروخانههای معتبر بدون نیاز به داشتن نسخه پزشک تهیه کرد. داروهای اپیوئیدی توصیه نمیشوند.
- داروهای ضد افسردگی: دولکستین و میلناسیپران داروهایی هستند که معمولا توسط پزشک برای درمان فیبرومیالژی تجویز میشوند.
- داروهای ضدصرع: داروهای ضدصرع مثل گاباپنتین و پرهگابالین میتوانند اثرات مفیدی جهت کاهش دردهای ناشی از فیبرومیالژی داشته باشند.
روشهای غیردارویی
روشهای متعددی جهت بهبود علائم ناشی از فیبرومیالژی وجود دارند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فیزیوتراپی
- کاردرمانی
- مشاوره
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fibromyalgia/symptoms-causes/syc-20354780