آرتروز مچ دست
مچ دست مفصل پیچیدهای است که دست را به ساعد وصل می کند. مچ دست از هشت استخوان کوچک به نام استخوانهای کارپ تشکیل شده است که در دو ردیف چهارتایی کنار یکدیگر و در بین استخوانهای ساعد (رادیوس و اولنا) و استخوانهای کف دست قرار میگیرند. هر یک از این استخوانچهها با دیگر استخوانچهها مفصل میشود و به همین دلیل سطح زیادی از استخوانهای کارپ یا مچ دست پوشیده از غضروف است. این غضروف به حرکت بهتر و آسانتر استخوانها کمک میکند.
آرتریت (Arthritis) به معنای برافروختگی یا التهاب در یک یا چند مفصل میباشد و خود را با ورم، درد و محدودیت حرکتی در مفاصل نشان میدهد. این وضعیت میتواند در اثر عوامل مختلفی از جمله عوامل عفونی و عوامل غیر عفونی همچون بیماری آرتریت روماتوئید، استئوآرتریت یا آرتروز ایجاد شود.
استئوآرتریت یا آرتروز نوعی بیماری غیرالتهابی مزمن در مفاصل است که با تخریب پیشرونده یا دژنراسیون مفاصل خود را بروز میدهد؛ بدین صورت که غضروفی که روی سطح استخوانها را پوشانده به تدریج تخریب شده و از بین میرود و بافت نرم اطراف استخوانها نیز به تدریج سفت میشوند و در اثر کاهش فاصله استخوانها با یکدیگر و ساییده شدن آنها به هم فرد دچار احساس درد، تورم و التهاب مفصل میشود. این بیماری در بسیاری از مفاصل میتواند رخ دهد و یکی از آنها نیز مفصل مچ دست است. در آرتروز برخلاف آرتریت روماتوئید علائم التهابی مثل گرمی و قرمزی رخ نمیدهد.
آرتروز در اغلب موارد مفاصل تحمل کننده وزن مثل لگن و زانو را در افراد چاق درگیر میکند؛ به همین دلیل آرتروز مچ دست بیماری چندان شایعی نمیباشد.
علل ایجاد آرتروز مچ دست
- سابقه خانوادگی: آرتروز مچ دست در افراد با سابقه خانوادگی آرتروز شایع تر میباشد.
- سن: افزایش سن، ریسک ابتلا به آرتروز را بیشتر میکند؛ بهطوری که این بیماری در سنین بالا شایع تر میباشد.
- آسیبهای مفصلی: یکی از مهمترین علل آرتروز مچ دست تروماها و صدماتی است که به مچ دست وارد میشود. شکستگی استخوان اسکافویید و جوش نخوردن آن، بیماری کین باخ و شکستگی انتهای تحتانی استخوان رادیوس از جمله علل افزایش ریسک ابتلا به استئوآرتریت در آینده هستند. بیماری کین باخ بیماری ناشی از کاهش خونرسانی به استخوان لونیت یا هلالی که یکی از استخوانهای مچ دست است میباشد و میتواند سبب نکروز و مرگ سلولهای استخوان لونیت شود.
- بیماریهای التهابی مفاصل: بیماری هایی همچون نقرس و آرتریت روماتوئید نیز شانس ابتلا را بیشتر میکنند.
بیشتر بدانید: دررفتگی مفصل مچ پا چگونه اتفاق می افتد؟
علائم و نشانههای آرتروز مچ دست کداماند؟
مهم ترین علامتی که در آرتروز مچ دست دیده میشود درد در ناحیه مچ دست است. این درد گاهی اوقات میتواند به کف دست و انگشتان نیز انتشار پیدا کند. درد مچ دست با بلند کردن اجسام و انجام فعالیتهای سنگین افزایش و با استراحت بهبود مییابد. در صورت پیشرفت بیماری و تخریب کامل غضروف مفصلی ممکن است درد در حالت استراحت نیز احساس شود.
همچنین ممکن است مچ دست دچار تورم و سفتی شود. سایر علائم عبارتاند از:
- کاهش دامنه حرکتی مچ دست
- احساس خستگی در ناحیه مچ دست
- قفل شدن مفصل
- بی حرکتی و ناتوانی در تکان دادن مچ دست
تشخیص آرتروز مچ دست
تشخیص توسط پزشک متخصص و با گرفتن شرح حال و معاینات بالینی و تصویربرداری مشخص میشود. در معاینه بالینی مچ دست نسبت به لمس حساس است و با لمس پزشک، فرد در محل مچ دست خود احساس درد میکند. در معاینه بالینی، دامنه حرکتی مچ دست فرد محدود شده و نمیتواند به خوبی مفصل مچ دست خود را حرکت دهد. لازم است معاینه اعصاب و تاندونها نیز به منظور اطمینان از عملکرد صحیح آنها صورت بگیرد. در مراحل پیشرفته ممکن است استئوفیت (خار استخوان) نیز در کناره استخوان لمس شود.
در عکس رادیوگرافی میتوان کاهش فاصله بین مفصلی و دیگر علائم آرتروز مفصل را تشخیص داد. بهتر است به منظور افتراق آرتروز از آرتریت روماتوئید و سایر بیماریهای التهابی، برای فرد آزمایش خون نیز انجام شود.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره شکستگی مچ پا
درمان آرتروز مچ دست
درمان به دو صورت جراحی و غیرجراحی میباشد.
درمان غیر جراحی
درمان غیر جراحی زودهنگام و اولیه به کاهش درد و علائم بیمار بسیار کمک میکند و به شرح زیر است:
- اصلاح سبک زندگی: فرد باید اقدامات و فعالیتهایی که موجب بدتر شدن درد میشود را متوقف کند.
- بی حرکت کردن دست: برای این منظور میتوان به صورت کوتاه مدت به کمک آتل مچ دست را بی حرکت کرد تا استرس وارده بر مچ دست کاهش پیدا کند. البته دست نباید برای مدت طولانی بیحرکت بماند؛ چراکه این موضوع خود سبب افزایش سفتی مفصل و کاهش قدرت عضلانی شده و درد را نیز تشدید میکند.
- انجام ورزشهای مخصوص تجویز شده توسط پزشک یا فیزیوتراپیست: انجام این ورزشها به افزایش انعطافپذیری و قدرت عضلات اطراف مچ دست کمک میکند.
- درمانهای دارویی: این درمانها سبب کاهش علائم میشوند اما تاثیری روی سیر بیماری نمیگذارند. استفاده از داروهای غیراستروییدی ضد التهابی (NSAIDS) مثل آسپیرین و ایبوپروفن به کاهش درد و تورم ناحیه مچ دست کمک میکند. در این باره میتوان از داروهای موضعی نیز استفاده نمود.
- تزریق کورتیکواسترویید: با تزریق کورتیزون (نوعی داروی ضدالتهاب بسیار قوی) در مفاصل درگیر، التهاب کاهش مییابد. معمولا تاثیر این روش به صورت موقت و گذرا میباشد.
- توانبخشی و فیزیوتراپی: انجام این روشها نیز به بهبود حرکات مفصل مچ دست و کاهش درد آن کمک میکند.
- در صورتی که فرد همزمان مبتلا به آرتریت روماتوئید باشد و علائم به کمک درمانهای فوق به خوبی کنترل نشود، درمانهای ویژه آرتریت روماتوئید تحت نظر روماتولوژیست میتواند اضافه گردد.
درمان جراحی
در صورتی که درمانهای غیر جراحی به خوبی موثر واقع نشوند و عملکرد مچ دست از بین برود، از روشهای جراحی استفاده میشود. هدف از انجام جراحی کاهش درد و بهبود عملکرد مچ دست میباشد و معمولا به روشهای زیر انجام میگیرد:
- از بین بردن استخوانهای دچار التهاب یا Proximal Row Carpectomy: بدین صورت است که پزشک متخصص سه عدد از استخوانهای مچ دست در ردیف نزدیک به ساعد را برمیدارد و این عمل منجر به کاهش درد فرد شده و حرکات جزئی مچ دست را نیز حفظ میکند.
- اتصال یا Fusion: در صورتی که حرکت باعث ایجاد درد شده باشد از این روش استفاده میکنند؛ بدین صورت که پزشک جراح استخوانها را به یکدیگر وصل کرده و آنها را تبدیل به یک واحد میکند. این عمل را میتوان به صورت جزئی روی چند استخوان یا در کل استخوانهای مچ دست انجام داد. در این روش، حرکات مچ دست فرد دچار محدودیت خواهد شد.
- تعویض مفصل یا Arthroplasty: در این روش پزشک مفاصل آسیب دیده را حذف کرده و آن را با مفصل مصنوعی یا پروتز جایگزین میکند.
https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/arthritis-of-the-wrist/