سیاه شدگی سر استخوان ران
نکروز آواسکولار (AVN) یا سیاه شدگی استخوان وضعیتی است که بخشی از بافت استخوان به دلیل نرسیدن خون کافی از بین میرود و میمیرد. در صورتی که این عارضه درمان نشود، ممکن است باعث ایجاد مشکلات فراوانی برای فرد شود. نکروز آواسکولار معمولا در لگن ایجاد می شود، با این حال در محلهای دیگری مثل شانه، زانو و مچ پا نیز ممکن است دیده شود.
فرد دچار نکروز آواسکولار چه علایمی ممکن است داشته باشد؟
در مراحل اولیه، سیاهشدگی سر استخوان ران ممکن است علایمی به همراه نداشته باشد. رفته رفته بیمار احساس درد میکند و با پیشرفت نکروز و بدتر شدن وضعیت، درد بیمار نیز شدیدتر خواهد شد. در اوایل بیماری، درد تنها در صورتی که به پایتان فشاری وارد کنید احساس می شود. در ادامه، درد رفته رفته طولانیتر احساس شده و دردی پایدار ایجاد میگردد. در صورتی که استخوان یا مفصل دچار کلاپس شوند درد شدیدی ایجاد می شود؛ به طوری که عملکرد مفصل را کاملا مختل میسازد. مدت زمانی که از بروز نخستین علامت تا ایجاد کلاپس مفصلی طول میکشد، از چندین ماه تا بیش از یک سال متغیر است.
چه عواملی باعث ایجاد نکروز آواسکولار می شود؟
عواملی که میتوانند زمینهساز ایجاد نکروز در سر استخوان ران شوند شامل موارد زیر است:
- مصرف الکل: مصرف چندین لیوان الکل در روز میتواند منجر به ایجاد رسوبهای چربی در عروق خونی شما شود و این مساله ممکن است باعث کاهش خون رسانی به استخوانهای شما گردد.
- بیسفسفوناتها: این داروها که برای افزایش تراکم استخوانها استفاده میشوند، ممکن است باعث نکروز استخوان فک شوند. احتمال بروز این عارضه دارویی در افرادی که مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک یا مالتیپل میلوما هستند بیشتر است.
- درمانهای طبی: پرتودرمانیها که بیشتر در افراد مبتلا به سرطان کاربرد دارند، ممکن است باعث تضعیف استخوانها شود. یکی دیگر از مثالهای درمانهای طبی، عمل پیوند اعضا به خصوص پیوند کلیه میباشد.
- داروهای استروئیدی: استفاده طولانی مدت از این داروهای سرکوبکننده ایمنی چه از راه دهان و چه به صورت وریدی، عامل ۳۵ درصد از موارد نکروز سر استخوان ران در آسیبهای غیرتروماتیک میباشد. هنوز علت اینکه مصرف طولانی مدت داروهای استروئیدی مثل پردنیزون منجر به نکروز آواسکولار میشود مشخص نشده است.
- تروما: شکستگیها یا دررفتگیهای مفصل لگن میتواند باعث آسیب به عروق خونی نزدیک و قطع جریان خونی استخوان فمور و به خصوص سر استخوان فمور گردد. در ۲۰ درصد از افرادی که دچار دررفتگی لگن شدهاند، نکروز آواسکولار سر استخوان فمور دیده میشود.
- لختههای خونی، عفونتها و آسیب به شریانها نیز میتوانند منجر به ایجاد نکروز در سر استخوان ران گردند.
عوامل دیگری که میتوانند زمینهساز ایجاد نکروز آواسکولار غیرتروماتیک شوند شامل موارد زیر است:
- بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار، که باعث ایجاد حبابهای گاز در داخل جریان خون میشود.
- دیابت
- بیماری گوشه، که در آن چربی در داخل ارگانها تجمع پیدا میکند.
- بیماری HIV
- استفده طولانی مدت از داروهای بیسفسفونات برای درمان بیماریهایی مثل سرطان پستان و مالتیپل میلوم.
- پانکراتیت، یا همان التهاب پانکراس
- پرتودرمانی یا شیمیدرمانی
- بیماریهای خودایمنی مثل لوپوس
- بیماری آنمی داسی شکل
چه افرادی بیشتر به نکروز آواسکولار دچار میشوند؟
سالانه حدود ۲۰ هزار نفر به نکروز آواسکولار دچار می شوند. بیشتر این افراد در سنین بین ۲۰ تا ۵۰ سال قرار دارند. در افرادی که از جهات مختلف سالماند، خطر ایجاد نکروز آواسکولار معمولا کم است. بیشتر مواردی که دچار این عارضه شدهاند دچار بیماریهای زمینهای یا آسیبهای مختلف هستند.
تشخیص سیاه شدگی سر استخوان ران چگونه انجام میشود؟
پزشک در مرحله اول معاینات فیزیکی را انجام میدهد. بدین منظور، ابتدا با دست روی مفصل فشارهایی آرام وارد میکند تا نقاطی که حین لمس دچار درد میشوند را شناسایی کند. سپس مفصل را در جهات گوناگون حرکت میدهد. اینکار جهت ارزیابی دامنه حرکتی مفصل انجام میگیرد. پس از انجام بررسیهای اولیه، ممکن است پزشک جهت تایید تشخیص و ارزیابی شدت نکروز، درخواست بررسیهای تصویربرداری بدهد. روش های تصویربرداری که بدین منظور استفاده میشوند عبارتاند از:
- اسکن استخوان: پزشک موادی رادیواکتیو را به داخل وریدهای شما تزریق میکند. این مواد به سمت نقاطی که استخوان دچار آسیب شده است حرکت میکند و محل این نقاط را به صورت دقیق برای وی مشخص میکند.
- سیتی اسکن و MRI: اطلاعات خوبی درباره تغییرات اولیه در استخوان که ممکن است نشانهای از نکروز آواسکولار باشند به پزشک میدهد.
- اشعه ایکس: معمولا در مراحل اولیه کاربرد زیادی ندارند و یافتهای در آن مشاهده نمیشود.
سیاهشدگی سر استخوان ران چگونه درمان میشود؟
اهداف درمانی نکروز آواسکولار شامل بهبود عملکرد مفصل، کاهش یا توقف سرعت آسیب به استخوان و کاهش درد میباشد. بهترین درمان بر اساس چند فاکتور انتخاب میشود. این فاکتورها عبارت اند از:
- سن
- مرحله بیماری
- محل و شدت آسیبدیدگی استخوان
- علت نکروز آواسکولار
در صورت ابتلا به نکروز آواسکولار، در مرحله اول درد تسکین داده میشود و میزان استفاده از مفصل آسیبدیده به حداقل میرسد. در صورتی که لگن، زانو یا مچ پای شما دچار آسیب شده باشد، ممکن است به عصای زیربغل نیاز پیدا کنید. ممکن است پزشک تمرینات بهبود محدوده حرکتی برایتان تجویز کند.
دارو درمانی
در صورتی که پزشک علت ایجادکننده نکروز آواسکولار در استخوان بیمار را به طور دقیق بداند، یکی از اهداف درمانی رفع عامل زمینهای خواهد بود. بدین منظور از روشهای زیر ممکن است استفاده شود:
- رقیقکنندههای خونی: در صورتی که علت نکروز آواسکولار لختههای خونی باشد.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): به تسکین درد بیمار کمک میکنند.
- داروهای کلسترولی
درمان با جراحی
هرچند استفاده از روشهای غیرجراحی میتواند سرعت پیشرفت نکروز آواسکولار را کاهش دهد، اما بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه در نهایت نیاز به جراحی پیدا خواهند کرد. روشهای جراحی به کار رفته در این بیماری عبارتاند از:
- پیوند زدن استخوان: در این روش، بخشی از یک استخوان سالم دیگر به استخوان آسیب دیده پیوند زده میشود.
- استئوتومی: بریدن استخوان و تغییر راستای آن با هدف کاهش دادن فشار وارده بر استخوان یا مفصل، استئوتومی نام دارد.
- تعویض کامل مفصل: در این روش مفصل آسیبدیده را به صورت کامل با یک مفصل پروتزی جایگزین میکنند.
- دکومپرسیون هستهای: قطعهای از درون استخوان برداشته میشود و در آن محل، عروق خونی جدید ایجاد میشوند و به این ترتیب، خونگیری استخوان بهبود پیدا میکند. با این روش فشاری که به استخوان وارد می شود کاهش پیدا میکنند.
- پیوند استخوان همراه با عروق: جراح ابتدا استخوانی که دچار نکروز شده است را برمیدارد و آن را با یک استخوان دارای عروق خونی مثل استخوان فیبولا (نازکنی) جایگزین میکند.
- تحریک الکتریکی: جریان الکتریسیته میتواند باعث تحریک رشد استخوان جدید شود.
اصلیترین مراقبتهایی که در دوره نقاهت خود نیاز خواهید داشت یکی استراحت است و دیگری فعالیتهای تمرینی. ایجاد تعادلی بین این دو میتواند روند بهبودی کامل را سریعتر و دوره نقاهت را کوتاهتر کند. به طور کلی، قطع مصرف الکل، کاهش کلسترول، پرهیز از مصرف نابجای استروئیدها و پرهیز از مصرف سیگاه در پیشگیری از ابتلا به نکروز آواسکولار تاثیر چشمگیری خواهند داشت.
https://www.webmd.com/arthritis/avascular-necrosis-osteonecrosis-symptoms-treatments