دررفتگی مکرر شانه
مفصل شانه، پرتحرکترین مفصل بدن انسان است. این مفصل در بالا بردن، چرخاندن و حرکت دادن بازو به بسیاری از جهات نقش دارد. این دامنه حرکتی بالا، خود یکی از دلایل شیوع بالای ناپایداری در مفصل شانه میباشد. هنگامی که سر استخوان بازو در اثر نیروهای وارده مثل آسیبهای ناگهانی از کاسه مفصلی شانه خارج شود ممکن است دچار ناپایداری گردد. به این حالت اصطلاحا ناپایداری مفصل شانه میگویند. در صورتی که شانه یک بار دچار دررفتگی گردد، احتمال دررفتگیهای بعدی در آن بسیار بیشتر میشود. به حالتی که مفصل شانه شل باشد و اجزای مفصلی نتوانند پایداری خود را حفظ کنند ناپایداری مزمن شانه یا Chronic Shoulder Instability گفته میشود.
آناتومی مفصل شانه
مفصل شانه از ۳ استخوان تشکیل شدهاست: استخوان بازو (هومروس)، استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکل). سر استخوان بازو که حالت توپی شکل دارد، در داخل محفظهای کاسهای شکل درون استخوان کتف قرار میگیرد. این محفظه کاسهای شکل گلنوئید نام دارد و با توجه به توپی شکل بودن سر استخوان بازو، این نوع مفصل را مفصل گوی و کاسهای مینامند. بافت پیوندی قدرتمندی به نام کپسول مفصلی که شامل لیگامانها و رباطهای متعددی است، سر استخوان بازو را در درون محفظه گلنوئید حفظ میکند. این کپسول مفصل شانه را محافظت میکند و سر استخوان بازو را به استخوان کتف متصل نگه میدارد. علاوه بر این، عضلات متعدد و تاندونهای آنها نیز در حفظ مفصل شانه نقش مهمی دارند.
ناپایداری مزمن مفصل شانه چیست و چرا ایجاد میشود؟
دررفتگیهای شانه میتوانند جزئی یا کامل باشند. در حالتی که دررفتگی جزئی است، تنها قسمتی از سر استخوان بازو از داخل محفظه مفصلی خارج میشود. به این حالت سابلاکسیشن یا دررفتگی جزئی گفته میشود. در صورتی که سر استخوان به صورت کامل از محفظه خارج گردد دررفتگی کامل ایجاد خواهد شد. همانطور که گفتیم، لیگامانها، تاندونها و عضلات نقش حفاظتی در مفصل دارند و وظیفه دارند ساختار مفصلی را حفظ نمایند. هر عاملی که باعث شود این عناصر حفاظتی دچار ضعف و نقص عملکردی شوند میتواند منجر به دررفتگیهای مکرر مفصل شانه گردد. این حالت را ناپایداری مزمن مفصل شانه مینامند.
چه عواملی باعث ایجاد ناپایداری مفصلی در شانه میشوند؟
به صورت کلی، ۳ عامل میتوانند مفصل شانه را ناپایدار نمایند. این ۳ عامل عبارتاند از:
دررفتگی مفصل شانه
آسیبهای شدید یا تروماها اغلب میتوانند حتی در یک مفصل سالم نیز دررفتگی ایجاد کنند و ساختاری مفصلی شانه را به هم بریزند. این آسیبها استوان هومروس یا بازو را از محل خود در فرورفتگی گلنوئید خارج میکنند و وقوع چنین حادثهای می ةواند باعث آسیب همزمان رباطهای داخل مفصل نیز شود. لابروم، بافتی غضروفی است که در دهانه فرورفتگی گلنوئید قرار دارد و این بافت هم ممکن است دچار آسیب یا پارگی گردد. به این حالت ضایعه بانکارت یا Bankart Lesion میگویند. با این اوصاف، یک دررفتگی اولیه میتواند زمینه ایجاد دررفتگیهای بعدی را نیز ایجاد نماید. همچنین ممکن است خود فرد دائما ناپایداری مفصل شانهاش را احساس کند.
فعالیتهای مکرر و شدید
برخی از افراد بدون آنکه هرگز در زندگی خود دررفتگی مفصل شانه را تجربه کنند، ب ناگاه دچار ناپایداری مفصل شانهای میشوند. این افراد به احتمال زیاد لیگامانهای مفصلیشان دچار ضعفی ساختاری میباشد. علت این امر میتواند مسائل ژنتیکی باشد و فرد از ابتدای تولد، لیگامانهایش ساختاری قدرتمندی نداشته باشند، ممکن نیز است که عامل به وجود آمدن چنین حالتی، حرکات بالای سری مکرر باشد. افرادی که ورزشهایی مثل شنا، تنیس و والیبال انجام میدهند، به دلیل بالای سر بردن مکرر دست و کشیدگی رباطهای شانهای ممکن است دچار ضعف در این ساختارها شوند. علاوه بر ورزشها، شغلهای زیادی نیز ممکن است چنین حالتی را ایجاد نمایند.
ناپایداری چند سویه
در بخش بسیار کمی از افراد مبتلا به ناپایداری مفصل شانه، هیچ زمینه یا تاریخچهای از آسیبها یا فعالیتهای مکرر بالای سری دیده نمیشود. این افراد احساس میکنند که مفصل شانهشان ناپایدار است و فکر میکنند هر لحظه ممکن است مفصل شانه از جلو، عقب یا کناره ها دچار دررفتگی شود. به این حالت ناپایداری چند سویه گفته میشود. این افراد تمام رباطهای بدنشان دچار ضعف و ناپایداری میباشد و حتی ممکن است دارای مفاصل کاذب نیز باشند.
ناپایداری مزمن شانه چه علائمی ممکن است در فرد ایجاد کند؟
علایم شایع ناپایداری مزمن شانه شامل موارد زیر میباشد:
- درد ناشی از آسیب به مفصل شانه
- دررفتگیهای مکرر مفصل شانه
- احساس مکرر خالی کردن شانه
- احساس شل بودن، سر خوردن به داخل و خارج مفصل یا حتی احساس آویزان بودن مفصل شانه
تشخیص این بیماری چگونه انجام میشود؟
پزشک پس از کسب اطلاعات در مورد تاریخچه بیماری و علایم موجود، مفصل شانه شما را معاینه خواهد کرد. آزمایشهای مختلفی ممکن است برای بررسی بیشتر این عارضه انجام دهد. این بررسیها شامل ضعف عمومی لیگامانها نیز می باشد. به عنوان مثال، ممکن است از شما درخواست کند تا سعی کنید انگشت شست خود را آن قدر از پشت خم کنید تا در نهایت پشت ساعد دست را لمس کند.
علاوه بر این، پزشک برای شما بررسیهای تصویربرداری نیز درخواست خواهد کرد تا هم تشخیص را قطعی کند و هم آسیبهای محتمل دیگر را نیز شناسایی نماید. بدین منظور از تصویربرداری اشعه ایکس و MRI بیشتر استفاده میشود. در تصویربرداری با اشعه ایکس، میتوان آسیبهای احتمالی که به استخوانهای مفصل شانه وارد شده است را شناسایی کرد. MRI اطلاعات دقیقتری در مورد بافت نرم به پزشک میدهد. پزشک با استفاده از MRI میتواند آسیبهای وارد شده به لیگامانها یا تاندونهای اطراف مفصل شانه را شناسایی کند.
آیا ناپایداری مزمن مفصل شانه قابل درمان است؟
ناپایداری مزمن مفصل شانه در ابتدا اغلب با روشهای غیرجراحی درمان میشود. در صورتی که این روشها نتوانند احساس درد و ناپایداری مفصلی را تسکین بخشند، جراحی انتخاب درمانی خواهد بود.
روشهای غیرجراحی
پزشک برنامهای درمانی جهت بهبود علایم شما طراحی خواهد کرد. این برنامه یک برنامه نسبتا بلند مدت است و برای آنکه بتوان میزان اثربخشی این روش را ارزیابی کرد، باید ماهها از انجام آن بگذرد. روشهای غیرجراحی شامل موارد زیر می باشند:
- تعدیل فعالیتها: شما میبایست در سبک زندگی خود تغییراتی را ایجاد کنید و از انجام فعالیتهایی که ممکن است علایم را بازگردانند پرهیز کنید.
- داروهای NSAID: این داروها، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی میباشند و میتوانند درد و تورم مفصل را تا حدود زیادی کاهش دهند. از جمله این داروها میتوان به آسپرین و ایبوپروفن اشاره کرد.
- تمرینات فیزیکی: تقویت عضلات شانه میتواند باعث افزایش میزان کنترل فرد بر روی مفصل و نیز افزایش پایداری مفصلی گردد. فیزیوتراپیست برنامهای تمرینی را برای شما طراحی خواهد کرد و شما میتوانید این تمرینها را در خانه انجام دهید.
روشهای جراحی
روشهای جرایح اغلب جهت ترمیم پارگیها یا کشیدگیهای رباطها ضروری است. با انجام جراحی مفصل شانهای که قبلا ناپایدار بود، پایدار و قوی خواهد شد. روشهای جراحی شامل موارد زیر میباشد:
- آرتروسکوپی: این روش با ایجاد برشهایی کوچک و وارد کردن ابزارهای جراحی ریز به درون مفصل انجام میگیرد. آرتروسکوپی یک عمل سرپایی محسوب میشود و در این روش بلافاصله پس از اتمام عمل میتوانید به خانه بروید.
- جراحی باز: برخی از افراد ممکن است به جراحی باز نیاز پیدا کنند. در این روش برش بزرگتری بر روی مفصل ایجاد می شود و عمل ترمیم انجام میگیرد.
پس از جراحی، ممکن است نیاز باشد تا مفصل شانه شما برای مدتی بی تحرک باشد. بدین منظور از یک بند استفاده میکنند. پس از برداشتن بند، تمریناتی جهت بازتوانی مفصل شانه انجام خواهد شد. این تمرینها در ابتدا شامل تمرینهای تقویتی رباطها میباشد و در ادامه تمرینات تقویتی عضلات شانه ای نیز به آن اضافه خواهد شد.
اصلاح ناپایداری مفصل شانه ممکن است سیری آهسته داشته باشد و به همین دلیل، نیاز است تا دستورات پزشک خود را به دقت دنبال نمایید تا در نهایت سلامتی خود را به دست آورید و بتوانید به فعالیتهایی مورد علاقهتان که قبلا داشتید بازگردید.
https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/chronic-shoulder-instability/