اسکولیوز یا کژپشتی چیست؟
اسکولیوز به معنای انحراف جانبی ستون مهرههاست. ستون مهرههای افراد به طور عادی دو انحنا دارد، یک انحنا در بخش ابتدایی (صدری) ستون مهره و انحنای دیگر در بخش انتهایی (کمری) ستون مهرهها. ستون مهرههای افرادی که دچار اسکولیوز هستند انحناهای اضافهای نسبت به افراد عادی دارد و پشت آنها ممکن است به شکل S یا C دیده شود.
بیش از ۸۰ درصد موارد اسکولیوز علت شناخته شده ای ندارند و اصطلاحا گفته میشود که ۸۰ درصد موارد اسکولیوز ایدیوپاتیک هستند. این بیماری اغلب در ۷ سال نخست زندگی فرد تشخیص داده میشود و هرچه سریع تر بتوان آن را تشخیص داد، احتمال موفقیت در پیشگیری از ایجاد وضعیتی وخیمتر بسیار بالاتر خواهد بود. عوامل بالقوهای که میتوانند باعث ایجاد این وضعیت شوند عبارتاند از:
- نقایص بدو تولد
- ناهنجاریهای نورولوژیک
- بیماریهای ژنتیکی
اسکولیوز چه انواعی دارد؟
طبقهبندیهای مختلفی برای اسکولیوز وجود دارد یکی از انواع طبقهبندیها، تقسیم بندی بر اساس سن بروز بیماری است:
- اسکولیوز شیرخواران: از بدو تولد تا ۳ سالگی
- اسکولیوز کودکان: از ۴ سالگی تا ۱۰ سالگی
- اسکولیوز نوجوانان: از ۱۱ سالگی تا ۱۸ سالگی
- اسکولیوز بزرگسالان: سنین بالای ۱۸ سال
علاوه بر این، طبق عامل ایجاد کننده نیز میتوان اسکولیوز را طبقه بندی نمود:
- اسکولیوز مادرزادی: در این حالت اسکولیوز به صورت واضح از بدو تولد دیده میشود
- اسکولیوز نورولوژیک: در این حالت به دلیل نقایص نورولوژیک عضلات اطراف ستون فقرات دچار ضعف میشوند و ستون فقرات دچار انحناهای مضاعف میگردد.
در یک طبقه بندی دیگر، اسکولیوز را به دو نوع ساختاری و غیرساختاری تقسیم میکنند. در اسکولیوزهای ساختاری انحنای ستون فقرات به دلیل یک بیماری، آسیب یا نقص هنگام تولد ایجاد میشود و دائمی است. اسکولیوزهای غیر ساختاری موقتی است و میتوان آن را اصلاح کرد.
بیشتر بدانید: بیماری کیفوز شوئرمان
در صورت شک به اسکولیوز باید به دنبال چه چیزهایی بگردیم؟
علایم ناشی از اسکولیوز بسته به درجه انحنا میتواند متفاوت باشد. علایم شایع ناشی از اسکولیوز عبارتاند از:
- کتف یک طرف بالاتر از کتف طرف دیگر باشد
- یکی از استخوانهای کتف بیش از دیگری بیرون زده باشد
- لگن دو طرف غیرهمسان باشند
- اشکال در تنفس به دلیل کاهش فضای قفسه سینه و ناتوانی ریهها از باز شدن
- درد کمر و پشت
چه عواملی ممکن است باعث ایجاد اسکولیوز شود؟
علت اسکولیوز اغلب قابل شناسایی نیست. شایع ترین عللی که ممکن است عامل به وجود آورنده اسکولیوز باشند عبارتاند از:
- فلج مغزی: گروهی از اختلالات سیستم عصبی که منجر به ایجاد اشکال در حرکت، یادگیری، شنوایی، بینایی و تفکر میشوند.
- دیستروفیهای عضلانی: گروهی از اختلالات ژنتیکی هستند که منجر به ایجاد ضعف در عضلات میشوند.
- نقایص بدو تولد که مرتبط به ستون فقرات نوزاد باشند مثل اسپاینا بیفیدا
- آسیبها یا عفونتهای ستون فقرات
در خانوادههایی که مورد مبتلا به اسکولیوز وجود داشته است، احتمال ابتلا به اسکولیوز در سایر افراد به خصوص نوزادان تازه به دنیا آمده بالاتر است. در صورت ابتلا به اسکولیوز، دختران بیماری شدیدتری نسبت به پسران تجربه می کنند.
اسکولیوز چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک با انجام معاینه فیزیکی و درخواست تصویربرداری، میتواند اسکولیوز را تشخیص دهد. در معاینه فیزیکی، پزشک ابتدا پشت فرد را در حالتی که بازوهایش در مجاور بدن قرار گرفتهاند مشاهده میکند. در این مرحله پزشک به انحنای ستون فقرات و قرینه بودن شانه و دور کمر توجه میکند. در ادامه، پزشک از فرد میخواهد تا به جلو خم شود تا هرگونه انحنایی در بالا و پایین کمر بیمار را در صورت وجود شناسایی کند.
تصویربرداریهایی که پزشک برای بررسی بیشتر درخواست میکند عبارتاند از:
- تصویربرداری اشعه ایکس: در این روش، با پرتاب اشعههای ایکس به بدن، تصویری بر اساس عبور یا عدم عبور اشعههای تابیده شده از ساختارهای درون بدن ایجاد میشود. ساختارهای سخت مثل استخوانها، اجازه عبور به اشعه ایکس نمیدهند و در تصویر سفید به نظر میرسند.
- سیتی اسکن: با روش تصویربرداری سیتی اسکن میتوان جزئیات ساختارهای مختلف بدن را در یک تصویر سه بعدی به صورت کامل مشاهده کرد.
- MRI: این روش جزئیات بسیار خوبی از بافتهای نرم را میتواند در اختیار ما قرار دهد.
- اسکن استخوان: در این روش، محلولی رادیواکتیو به داخل خون فرد تزریق میشود. این محلول در محلهایی که گردش خون افزایش یافته است تجمع پیدا میکند و در عکس محل مورد نظر به خوبی دیده میشود.
چه روشهای درمانی برای اسکولیوز توصیه میشود؟
انتخاب روش درمانی به مولفههای گوناگونی بستگی دارد. درجه انحراف ستون فقرات یکی از مهمترین مولفهها برای انتخاب روش درمانی میباشد. سایر مواردی که میتوانند مهم باشند شامل موارد زیر است:
- سن بیمار
- آیا فرد در حال رشد است یا نه
- نوع انحنا
- نوع اسکولیوز
اصلیترین روشهای درمانی استفاده از بریس و جراحی است.
- استفاده از بریس
طبق آخرین گایدلاینها، توصیه میشود در صورتی که فرد همچنان در حال رشد است و میزان انحنا نیز بین ۲۵ تا ۴۰ درجه میباشد، از بریس استفاده شود. بریس نمیتواند انحراف ایجاد شده را از بین ببرد و ستون فقرات را راست نماید، اما این روش از افزایش انحنای ستون فقرات جلوگیری میکند. طبیعتا استفاده از بریس در افرادی که بیماریشان به تازگی تشخیص داده شده است تاثیر بیشتری دارد.
فرد روزانه باید ۱۶ الی ۲۳ ساعت از بریس استفاده کند. هرچه مدت زمان پوشیدن بریس طولانیتر باشد میزان تاثیر آن نیز بیشتر خواهد بود. معمولا توصیه میشود فرد بریس را تا زمانی که رشدش متوقف نشده استفاده کند.
- جراحی
جراحی معمولا برای افرادی که انحنای ستون مهرههایشان بیش از ۴۰ درجه است استفاده میشود. البته ممکن است فارغ از میزان درجه انحراف، با توجه به علایم و مشکلاتی که اسکولیوز برای فرد به وجود آورده پزشک اجازه انجام عمل جراحی را نیز بدهد. بهترین روش جراحی، Spinal Fusion میباشد. در این روش، پزشک با استفاده از بافت پیوندی استخوان، میله و پیچ، مهرهها را به هم متصل میکند. میلهها ستون فقرات را در محور صحیح قرار میدهند و پیچها نیز میلهها در محل خود حفظ میکنند.
برخی از خطرات عمل جراحی Spinal Fusion عبارتاند از:
- خونریزی شدید
- ناتوانی در بهبودی
- عفونت
- درد
- آسیبهای عصبی
علی ای حال، حتما توجه داشته باشید که مهمترین نکته در جلوگیری از ایجاد اسکولیوز، تشخیص به موقع آن است. در صورت تشخیص به موقع میتوان بخش عمدهای از عوارض و علایم بیماری را کنترل کرده و بیماری را متوقف نمود.
https://www.healthline.com/health/scoliosis