دررفتگی مادرزادی لگن
دررفتگی مادرزادی لگن، Congenital hip Dislocation (CHD) یا Developmental dysplasia of the hip (DDH)، در کودکانی اتفاق میافتد که به صورت مادرزادی و از سنین بسیار پایین مفصل لگن ناپایدار دارند. علت این ناپایداری هر نوع اختلال ساختاری در محل اتصال استخوان ران به استخوان لگن میتواند باشد و این اختلال باعث میشود که این دو استخوان اتصال محکمی با یکدیگر برقرار نکنند. رفتار این بیماری به صورت پیشرونده میباشد؛ بدین معنا که با افزایش سن، عارضه شدیدتر و دفعات دررفتگی و شدت آن بیشتر خواهد شد.
چه عواملی احتمال ابتلا به بیماری دررفتگی مادرزادی لگن را افزایش میدهند؟
عوامل زیادی میتوانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سطح پایین مایع آمنیوتیک در رحم
- قرارگیری جنین به صورت بریچ (حالتی که به جای سر، لگن جنین در سمت خروجی رحم قرار بگیرد) در یک ماه آخر بارداری
- به دنیا آمدن نوزاد در حالت بریچ
- وجود سابقه فامیلی
اختلال ناشی از دررفتگی مادرزادی لگن میتواند در یک یا هر دو مفصل لگن به طور همزمان ایجاد شود؛ با این حال احتمال وقوع آن در مفصل لگنی سمت چپ بیش از سمت راست میباشد. این بیماری در نوزادان دختر شیوع بیشتری نسبت به نوزادان پسر دارد. از هر ۱۰۰۰ کودکی که دچار این عارضه میشوند، یک نفر نیاز به درمان خواهد داشت و در صورت عدم درمان ممکن است کودک در آینده دچار عوارضی مثل لنگش، درد لگن و بیماریهای التهابی تخریبی (استئوآرتریت) شوند.
شایعترین علایم ناشی از دررفتگی مادرزادی لگن چیست؟
لزوما همه کودکانی که مبتلا به این عارضه شدهاند، علامت نخواهند داشت و معاینه فیزیکی لگن در تمام کودکان تازه به دنیا آمده باید به صورت روتین توسط پزشک یا پرستار انجام شود. در صورت وجود علایم، انتظار داریم شامل موارد زیر باشند:
پاها به سمت بالا قرار گرفته باشند یا سایز آنها با همدیگر تفاوت کند
محدوده حرکت مفصل لگن نوزاد محدود شده باشد
در حالتی که پاهای نوزاد صاف دراز شده باشد، چینهای موجود بر روی پا و باسن روی هم قرار نگیرند
تکامل حرکتی نوزاد با تاخیر همراه باشد و این موضوع نحوه نشستن، چهار دست و پا راه رفتن و روی دو پا راه رفتن کودک را تحت تاثیر قرار داده باشد.
تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن به چه صورت انجام میشود؟
غربالگری CHD، در هنگام تولد و در طول سال اول زندگی کودک به صورت روتین انجام میگیرد. رایجترین روش غربالگری در کودکان، معاینه فیزیکی میباشد. مانورهایی طراحی شدهاند که پزشک کودک شما آنها را انجام میدهد. در صورتی که حین انجام این مانورها صدای تق به گوش برسید یا پزشک چیزی را در نوک انگشتان خود احساس کند، احتمالا کودک شما دچار اختلال دررفتگی مادرزادی لگن میباشد. دو مانور اصلی برای تشخیص این بیماری مادرزادی وجود دارد که عبارتاند از:
- مانور ارتولانی: معاینهکننده در حین اینکه لگن نوزاد را از بدن وی فاصله داده است (ابداکشن مفصل لگن)، نیرویی رو به بالا به لگن وارد میکند.
- مانور بارلو: معاینه کننده در حالی که لگن را به بدن نوزاد نزدیک کرده است (اداکشن مفصل لگن)، نیرویی رو به پایین به لگن وارد میکند.
این دو مانور در کودکان بالای ۳ ماه دقت کافی را ندارند و در این کودکان، توجه به علایم وی مثل لنگش، اختلاف طول دو پا و محدودیت در دور کردن لگن از خود اهمیت پیدا میکند. دقت داشته باشید که اختلاف طول دو پا فقط در شرایطی ایجاد میشود که تنها یک مفصل درگیر باشد و مفصل دیگر مشکلی نداشته باشد.
در موارد زیر ضروری است تا پیش از سن ۶ هفتگی لگن نوزاد را با سونوگرافی تحت بررسی قرار داد:
- که در خانواده نوزاد موارد مشابهی از ناهنجاریهای مادرزادی لگن وجود داشته باشد
- کودک در یک ماه آخر بارداری به صورت بریچ قرار گرفته باشد
- در هنگام زایمان، نوزاد به شکل بریچ به دنیا آمده باشد
در کودکان بزرگتر از ۶ ماه میتوان از روشهای تصویربرداری مثل تصویر برداری با اشعه ایکس استفاده کرد. توجه داشته باشید که ممکن است به صورت اتفاقی حین تصویربرداری، استخوان ران و لگن در مجاورت هم قرار گرفته باشند و در عکس نتوانیم عارضه را شناسایی کنیم. به همین دلیل ضروری است تا این روشهای تصویربرداری در طول سال اول زندگی چند بار تکرار شوند تا از سالم بودن لگن نوزاد اطمینان حاصل کنیم.
آیا دررفتگی مادرزادی لگن را میتوان درمان کرد؟
در صورتی که بتوانیم دررفتگی مادرزادی لگن را پیش از اتمام ۶ ماهگی تشخیص دهیم، میتوانیم این وضعیت با استفاده از پاولیک هارنس اصلاح نماییم. این هارنس با تثبیت استخوان لگن در داخل مفصل، به اصلاح این وضعیت منجر میشود. شیوه کار پاولیک هارنس ثابت نگه داشتن دو پا در وضعیت ابداکشن به شکل قورباغهای میباشد. بسته به سن و شدت بیماری، هارنس را به مدت ۶ تا ۱۲ هفته به صورت مداوم یا دورهای برای کودک استفاده میکنند.
در صورتی که وضعیت ناپایدار لگن به کمک پاولیک هارنس اصلاح نشود یا کودک آستانه سنی استفاده از هارنس را رد کرده باشد، ممکن است به روشهای درمانی دیگر نیاز داشته باشد. در این شرایط دو کار مختلف برای کودک قابل انجام است، این دو کار شامل عمل جااندازی باز و عمل جااندازی بسته میباشد. پس از جااندازی، لازم است تا لگن و پای کودک مبتلا، به مدت ۱۲ هفته در گچ قرار بگیرد و ثابت نگه داشته شود. در صورتی که سن کودک شما بیش از ۱۸ ماه باشد یا اینکه به درمانهای جراحی ابتدایی به خوبی پاسخ نداده باشد، ممکن است جراحیهای سنگینتری مثل استئوتومی لگنی یا فمورال نیاز شود. طی این عمل تغییراتی در محل اتصال استخوانهای لگن و ران ایجاد میشود و به این ترتیب، این دو استخوان میتوانند اتصال محکمتری با هم داشته باشند.
در انتها، لازم است توجهتان را به این نکته جلب نماییم که تشخیص به موقع در بهبود سیر بیماری نقشی بسیار تعیین کننده دارد و پاسخ به درمانهای غیرتهاجمی در این موارد بسیار بهتر خواهد بود. بسته به شدت وضعیت بیمار، حدود ۸۰ تا ۹۵ درصد افرادی که بیماریشان به موقع تشخیص داده میشود دوره درمانی را با موفقیت به پایان میرسانند. لازم است پس از تکمیل دوره درمانی، مراجعات خود به پزشک معالج را قطع نکنید و به صورت روتین کودک خود را به نزد متخصص ارتوپد ببرید.
https://www.nhs.uk/conditions/developmental-dysplasia-of-the-hip/